Wat zijn de oorzaken van fijn stof?
Fijnstofdeeltjes kunnen zowel van antropogene (door de mens veroorzaakt) als van natuurlijke bronnen komen. Vulkaanuitbarstingen, bodemerosie, zeezout of de aanvoer van woestijnzand kunnen natuurlijke bronnen van fijn stof zijn. Ook stuifmeel (van plantaardige oorsprong) kan een component van fijn stof zijn.
Er moet een onderscheid gemaakt worden tussen de emissies en de concentraties (soms ook immissies genoemd) van fijn stof. Met emissies (uitgedrukt in bv. ton per jaar) wordt de uitstoot van fijn stof door bronnen (verkeer, landbouw, industrie,...) bedoeld. De concentraties in de buitenlucht (meestal uitgedrukt in microgram per kubieke meter of µg/m3) worden bepaald door die uitstoot en de meteorologische omstandigheden. Er is echter niet altijd een lineaire relatie tussen de emissies en de concentraties van fijn stof.
De belangrijkste antropogene primaire emissies van PM₁₀ in Europa (EEA-33) in 2015 zijn de emissies van verbrandingsprocessen van commercieel, institutioneel en huishoudelijk energiegebruik (41 %), industriële processen (17 %), de landbouwsector (15 %) en het wegtransport (11 %). In België zijn verbrandingsprocessen van commercieel, institutioneel en huishoudelijk energiegebruik voor ruim 45 % van de PM₁₀-uitstoot verantwoordelijk, waarmee dit ook in België de belangrijkste sector is op vlak van PM₁₀-emissies. Andere nationale, belangrijke sectoren zijn wegtransport (15 %), industrie (16 %) en de landbouwsector (16 %). (Voor meer cijfers, zie https://www.eea.europa.eu/data-and-maps/dashboards/air-pollutant-emissions-data-viewer-5)
Naast de primaire emissies van PM₁₀, wat de rechtstreekse uitstoot van fijn stof omvat, wordt fijn stof ook gevormd als gevolg van reacties in de lucht van NOₓ, SO₂ en NH₃. Deze tweede categorie wordt dan secundair fijn stof genoemd. Hierbij zijn de belangrijkste emissiebronnen op Europees niveau eveneens landbouw (vooral NH₃), wegtransport (vooral NOₓ), energieproductie (NOₓ en SO₂) en verwarming van gebouwen. In België zien we dezelfde sectoren terugkeren, maar is de industrie ook een belangrijke bron van SO₂ en NOₓ, terwijl het relatieve aandeel van energieproductie en gebouwverwarming lager is dan in Europa.
