Luchtkwaliteit in Belgïe in 2018: voorlopig bilan
Fijn stof
Voor het vijfde jaar op rij wordt de Europese daggrenswaarde voor fijn stof (PM10) gehaald in Vlaanderen en Brussel. De Europese daggrens voor fijn stof bedraagt 50 µg/m³ (daggemiddelde concentratie). Deze grens mag niet meer dan 35 dagen overschreden worden.
In Wallonië wordt, hoogstwaarschijnlijk, de daggrens voor het vierde jaar op rij gerespecteerd. Mathematisch is dit nog niet helemaal zeker omdat er in het meetstation te Marchienne-Au-Pont (Charleroi) op dit moment (26 december) al 32 overschrijdingen van de daggrens werden gemeten.
De Europese jaargrenswaarde voor PM10 (40 µg/m³) en PM2.5 (25 µg/m³) wordt op alle meetplaatsen gerespecteerd. PM10 is fijn stof met een diameter kleiner dan 10 micrometer. PM2.5 is de nog kleinere fractie met een diameter van 2.5 micrometer
Ondanks de voor fijn stof dikwijls ongustige weersomstandigheden in 2018 (lange droge periodes met weinig neerslag) bleef het aantal overschrijdingen van de fijnstofdaggrens in 2018 vergelijkbaar met het aantal in 2015, 2016 en 2017. Ook de jaargemiddelde PM2.5 en PM10 concentraties bleven de laatste 4 jaar op het zelfde niveau.
Over een langere periode (sinds 1997) zijn zowel de jaargemiddelde concentraties als het aantal dagoverschrijdingen gevoelig gedaald. De laatste 4 jaar is er een stagnatie.
De Europese grenswaarden voor fijn stof worden dus al een aantal jaren gerespecteerd. De strengere gezondheidsadvieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO), vooral de dagadvieswaarden, worden op de meeste plaatsen in België overschreden. (Ter info: de WGO jaaradvieswaarde voor PM10 is 20 µg/m³ en 10 µg/m³ voor PM2.5. De WGO dagadvieswaarde voor PM10 is 50 µg/m³ en voor PM2.5 is dit 25 µg/m³. De dagadvieswaarden mogen maximaal 3x/jaar overschreden worden).
Tabel met overschrijdingen fijn stof: www.irceline.be/nl/luchtkwaliteit/metingen/fijnstof/overschrijdingen
Stikstofdioxide (NO2)
Opvallend in 2018 was de daling van het aantal overschrijdingen van de Europese jaargrenswaarde voor NO2 van 40 µg/m³ in de referentiemeetstations van de drie gewesten. 40 µg/m³ is eveneens de advieswaarde van de WGO. In Vlaanderen werd de grenswaarde alleen overschreden in het meetstation vlak bij de Antwerpse ring. In de Antwerpse binnenstad werd met 40 µg/m³ de grenswaarde bereikt (maar niet overschreden) in de meestations Belgiëlei en Borgerhout (straatkant).
In Brussel werd de grenswaarde overschreden op het drukke autodrukke kruispunt “Kunst-Wet”. Hier werd een jaargemiddelde van 56 µg/m³ (op basis van nog niet gevalideerde cijfers) gemeten, de hoogste NO2 concentratie in een referentiemeetstation. De metingen op het kruispunt "Kunst-Wet" zijn representatief voor de onmiddellijke omgeving rond het meetstation, maar zijn niet representatief voor de globale blootstelling van de Brusselse bevolking. De inplantingsplaats van dit station voldoen niet aan de voorwaarden zoals opgelegd door de Europese richtlijn 2008/50, waardoor ze niet gebruikt worden voor de beoordeling van de luchtkwaliteit in Brussel. In het meetstation aan deKroonlaan te Elsene werd 42 µg/m³ gemeten. Door een technisch probleem zijn er een aantal maanden geen correcte metingen gebeurd. Hierdoor zijn er in 2018 minder dan 90% geldige uurwaarden in dit station waardoor volgens richtlijn 2008/50 geen geldig jaargemiddelde kan berekend worden. Het is echter zeer waarschijnlijk dat de grenswaarde van 40 µg/m³ in dit station niet wordt gerespecteerd.
In “streetcanyons” (straten omgeven door hoge bebouwing) in de grote steden en langs drukke verkeerswegen wordt de Europese NO2 jaar grenswaarde van 40 µg/m³ op verschillende plaatsen nog overschreden. Dit bleek ook nog eens duidelijk uit de resultaten van de Curieuzeneuzen meetcampagne tijdens de maand mei (zie https://www.curieuzeneuzen.be)
De (langzame) daling van de NO2 concentraties en de daarmee samenhangde vermindering van het aantal overschrijdingen van de Europese jaargrenswaarde heeft vermoedelijk te maken met de (versnelde) shift van diesel naar benzine (en andere motortypes). Dieselwagens stoten in realistische rijomstandigheden veel meer stikstofoxiden uit dan wettelijk toegelaten (dieselgate).
Tabel met overschrijdingen NO2: www.irceline.be/nl/luchtkwaliteit/metingen/stikstofdioxide/overschrijdingen
Ozon (O3)
Er waren 10 ozondagen in 2018, het hoogste aantal sinds 2010. Een ozondag is een dag met op minstens één meetplaats in België een overschrijding van de Europese ozoninformatiedrempel van 180 µg/m³. De alarmdrempel van 240 µg/m³ werd in 2018 niet overschreden.
De ozondagen in 2018 kwamen voor in de maanden juli en augustus. In juli waren er twee opeenvolgende dagen op 3 en 4 juli en vier opeenvolgende dagen tussen 24 en 27 juli. Begin augustus waren er drie ozondagen van 2 tot en met 4 augustus en één ozondag op 7 augustus.
In 2017 waren er 5 ozondagen in België. In de (zeer) warme zomers van 2003 en 2006 werden respectievelijk 16 en 22 ozondagen genoteerd. In 2003 werd de alarmdrempel van 240 µg/m³ op 7 dagen op minstens één meetplaats overschreden.
De zomer van 2018 was de warmste zomer sinds de start van de temperatuursmetingen in Ukkel (KMI). Ondanks de uitzonderlijk warme en tevens ook abnormaal zonnige zomer (https://www.meteo.be/meteo/view/nl/39993011-Zomer+2018.html) waren er minder ozondagen dan wat op basis van deze zeer gunstige meteorologische omstandigheden werd verwacht. De verklaring hiervoor is de daling van de uitstoot van stikstofoxiden (NOx) en vluchtige organische componenten (VOC) de laatste decennia. Hierdoor neemt het aantal ozondagen bij vergelijkbare (en zelfs ongunstigere) meteorologische omstandigheden af.
Tabel met aantal ozondagen per maand sinds 1979: www.irceline.be/nl/luchtkwaliteit/metingen/ozon/historiek/ozondagen/overzicht-sinds-1979/view
De Europese streefwaarde voor ozon is 120 µg/m³ als hoogste 8-uurgemiddelde van een dag. Deze streefwaarde mag, gemiddeld over 3 jaar, maximaal 25 dagen overschreden worden. Door het hoge aantal overschrijdingen in 2018 zal de streefwaarde, als gemiddelde voor de jaren 2016, 2017 en 2018, op een aantal meetplaatsen overschreden worden. Dit was niet meer het geval sinds 2008.
Meer info
Dit overzicht geeft op basis van de concentraties van fijn stof, stikstofdioxide en ozon een eerste (beperkte) analyse van de luchtkwaliteit gemeten in 2018. Een uitgebreide bespreking van de luchtkwaliteit in 2018 zal beschikbaar zijn in de loop van 2019. Ook de drie gewesten publiceren dan jaarrapporten met meer informatie, ook voor andere dan de hierboven beschreven polluenten.
Meer info over de trends van luchtvervuiling in België, zie jaarrapport luchtkwaliteit in België 2017: www.irceline.be/nl/documentatie/publicaties/jaarrapporten/jaarrapport-luchtkwaliteit-in-belgie-2017/view
Het laatste VMM jaarrapport lucht in Vlaanderen: https://www.vmm.be/publicaties/jaarrapport-lucht-emissies-2000-2016-en-luchtkwaliteit-in-2017-in-vlaanderen
