Wat is het "Ozon- en hitteplan" in België en wat zijn de verschillende fasen?
De context
In 2003 werd Europa getroffen door een uitzonderlijke hittegolf. Door de hoge temperaturen en ozonconcentraties was er een sterke toename van de morbiditeit en mortaliteit bij risicogroepen (ouderen, personen met ademhalingsproblemen).
Naar aanleiding van deze hittegolf werden door verschillende landen 'hittegolfactieplannen' opgesteld om crisissituaties zoals die in 2003 beter te beheren. De bedoeling van deze plannen is om snel te kunnen reageren met gepaste maatregelen om de gezondheidsimpact van hoge temperaturen en ozonconcentraties bij de risicogroepen (en bij uitbreiding de hele bevolking) te verminderen.
In België werd geopteerd om een nationaal plan op te stellen waarbij zowel drempels voor temperatuur als ozon worden gehanteerd. Sinds de zomer van 2005 is dit 'Ozon- en hittegolfplan' (wordt verder in de tekst aangeduid als 'plan') in werking. De definitie van hittegolf in het huidige "Ozon- en hittegolfplan" komt niet overeen met de definitie die door klimatologen wordt gebruikt.
De verschillende fasen van het plan
Het plan bestaat uit 3 fasen:
1. een waakzaamheidsfase
2. een waarschuwingsfase
3. een alarmfase
De waarschuwings- en alarmfasen gaan in wanneer aan een aantal criteria wordt voldaan. Deze criteria zijn gebaseerd op resultaten van 5-daagse weersvoorspellingen, dagelijkse ozonmetingen en 2-daagse ozonvoorspellingen.
De eerste twee fasen van het plan, de waakzaamheidsfase en de waarschuwingsfase zijn gebaseerd op objectieve criteria (periode, temperatuur en ozonconcentratie). Het activeren van de alarmfase daarentegen vereist bijkomende beoordelingscriteria ("de noodzakelijke acties voor dit niveau worden uitgevoerd wanneer de drempelwaarde bereikt is en blijkt dat de reeds genomen maatregelen geïntensifieerd moeten worden").
Vooraleer de alarmfase wordt geactiveerd, wordt volgens het oorspronkelijk plan uit 2004 een "Risk Assessment Groep" (RAG) opgericht. Deze RAG evalueert of het activeren van de alarmfase opportuun is en of er aanvullende maatregelen nodig zijn. De voorstellen en besluiten van de RAG wordt dan bezorgd aan de "Risk Management Group" (RMG) die is samengesteld uit vertegenwoordigers van de bevoegde autoriteiten. De RMG beslist uiteindelijk of het alarm wordt geactiveerd. De hitte- en ozoncriteria voor de alarmfase werden voor het eerst bereikt in augustus 2020, de RAG en RMG werden opgericht en de alarmfase afgekondigd op 8 augustus 2020.
De drie mogelijke fasen van het plan zijn:
1. De waakzaamheidsfase
De waakzaamheidsfase gaat elk jaar in vanaf 15 mei, en loopt tot en met 30 september. Deze periode ligt vast voor elk jaar en is dus onafhankelijk van de weersomstandigheden of luchtkwaliteit. Vanaf 15 mei worden de acties systematisch opgestart. Men spreekt hier niet van een drempel, maar van een periode.
2. De waarschuwingsfase
De waarschuwingsfase wordt afgekondigd wanneer de Tcumul hoger of gelijk is aan 17°C.
Om de Tcumul te berekenen worden de voorspelde maximumtemperaturen in Ukkel gebruikt. De Tcumul is de som van het verschil tussen de ‘maximum voorspelde temperatuur’ en 25 ° C in Ukkel voor de volgende vijf dagen (D+1 tot D+5).Hierbij worden enkel de positieve verschillen in rekening gebracht.
De waarschuwingsfase eindigt wanneer de Tcumul lager is dan 17°C (op dag D0) EN de voorspelde maximumtemperatuur in Ukkel op dag D+1 lager is dan 25°C.
3. De alarmfase
(Opgelet: de criteria om de alarmfase te activeren werden in 2019 gewijzigd).
Er wordt voldaan aan de criteria voor de activering van de waarschuwingsfase
EN
Er wordt voor de huidige dag een maximum temperatuur voorspeld die hoger of gelijk is aan 28°C
EN
Er werd de vorige dag op minstens één meetplaats in België een overschrijding gemeten van de Europese informatiedrempel voor ozon van 180 μg/m³
EN
voor de huidige dag worden overschrijdingen van de Europese informatiedrempel voorspeld in een significant deel van het land.
Wanneer de RMG beslist om de alarmfase te activeren worden de reeds genomen maatregelen geïntensifieerd.
BRON: Coördinatieprotocol voor de uitvoering van het "ozon- en hitteplan" tussen het Vlaamse, Waalse en Brusselse Hoofdstedelijk Gewest en IRCEL.
